Poésie CM1 : l'hirondelle et les petits oiseaux

Une hirondelle en ses voyages
Avait beaucoup appris.
Quiconque a beaucoup vu
Peut avoir beaucoup retenu
Celle-ci prévoyait jusqu'aux moindres orages,
Et devant qu'ils fussent éclos,
les annonçait aux matelots
Il arriva qu'aux temps que le chanvre se sème,
Elle vit un manant en couvrir maints sillons.

Jean de la Fontaine

Poésie CM2 : le coq et la perle

Un jour un coq détourna
Une perle, qu'il donna
Au beau premier lapidaire
"Je la crois fine, dit-il;
Mais le moindre grain de mil
serait bien mieux mon affaire."
Un ignorant hérita
D'un manuscrit qu'il porta
Chez son voisin le libraire.
"Je crois, dit-il qu'il est bon;
Mais le moindre ducaton
serait bien mieux mon affaire."

Jean de la Fontaine

Poésie CE1 : souris grise et souriceau

-Une souris grise
repasse ses chemises
-Un jeune souriceau
recoud son chapeau
-Un rat d'opéra
reprise ses bas
-Une souricette
lave ses chaussettes
-Un petit rat d'hôtel
fixe ses bretelles
-Une souris des champs
astique ses gants
-Un joli raton
met son pantalon
-Une souris blanche
retrousse ses manches
-Un beau rat musqué
lace ses souliers.

jean-pierre Vallotton

Los bastiments de la Roma antica.

Los ostals: los romans avián tres menas d'ostals. Pels mai paures un imòble (insulae), pels rics un ostal individual sonat domus (en vila) e villa (al campèstre).

Los aquaductes: èran de ponts ont passava l'aiga qu'anava dins los termes o directament dins los ostals dels rics.

Los termes: èran d'establiments ont los romans prenián lo banh. Encontravan d'amics e passavan de bon temps.

Las arenas: èran d'endreches ont se fasián los combats de gladiators o d'animals salvatges.

Devers per dijòus 5 de novembre

Revisar:
las frasas claus, la conjugason (present, imperfach, preterit), los determinants,
las taulas de multiplicacion 2,3,4,5,6,7,8 e 9,
los cants e las poesias,
las datas de l'antiquitat (121 abC: debuta de l'Antiquitat, 52 abC: Batalha d'Alesia, 0: naissença de Jesus Crist, 476 apC: fin de l'antiquitat), los bastiments de la Roma antica (aquaductes, arenas, tèrmes, ostals).

Tèxt causit n°7 : Ai pas d'astre.

Ai pas d'astre.

Uèi ai pas d'astre, òm deviá anar al circ mas dins l'escalièr me copèri la clavicula.

A la farmacia i aviá pas de potingas e las urgéncias èran tancadas. Foguèrem forçats d'anar dins una autra vila, mas la veitura tombèt en pana. Alara faguèrem d'estòp, esperèrem una ora e mièg. Qualqu'un nos prenguèt, mas se faguèt arrestar per la polícia. Alara anèrem a pè, èra fòrça luènh, aviái tròp mal.
Èra tròp tard, òm deviá tornar a l'ostal. I aviá pas mai de veitura sus la rota, alara dormiguèrem dins l'èrba.

Mon paire se faguèt fissar per una sèrp, e l'istòria s'acabèt qu'arribèrem pas jamai a l'espital.

Lopa e la classa de cicle 3.

La frasa clau n°6

6 - L'endeman de matin un enfant anèt en cò d'un amic e un autre anèt a la piscina.

Natura dels mots :

L': article definit, masculin singular.
endeman: nom comun, masculin singular.
de: preposicion.
matin: nom comun, masculin singular.
un: article indefinit, masculin singular.
enfant: nom comun, masculin singular.
anèt: vèrb anar (1er grop) conjugat al preterit, 3ena persona del singular.
en cò de: adverbis de luòc.
un: article indefinit, masculin singular.
amic: nom comun, masculin singular.
e: conjonccion de coordinacion.
un: article indefinit, masculin singular.
autre: nom comun, masculin singular.
anèt: vèrb anar (1er grop) conjugat al preterit, 3ena persona del singular.
a: preposicion.
la: article definit, feminin singular.
piscina: nom comun, feminin singular.

Fonccion dels grops :

L'endeman de matin: complement circonstencial de temps.
Un enfant: subjècte.
Anèt: vèrb.
En cò d'un amic: complement circonstencial de luòc.
Un autre: subjècte.
Anèt: vèrb.
A la piscina: complement circonstencial de luòc.


Los determinants:

Articles definits:
masculin singular: lo, l'.
feminin singular: la, l'.
masculin plural: los.
feminin plural: las.

Articles indefinits:
mascilin singular: un.
feminin singular: una.
mascilin plural: de.
feminin plural: de.

Adjectius possessius:
masculin singular: mon, ton, son, lor.
feminin singular: ma, ta, sa, lor.
masculin plural: nòstre, vòstre, lors.
feminin plural: nòstras, vòstras, lors.


Adjectius demonstratius:
masculin singular: aquel, aqueste.
feminin singular: aquela, aquesta.
masculin plural: aqueles, aquestes.
feminin plural: aquelas, aquestas.

Adjectius indefinits:
masculin singular: cada.
feminin singular: cada.
masculin plural: qualques, mantun.
feminin plural: qualques, mantuna.

Tèxt causit n°6 : los enfants.

Un còp èra, tres enfants, Mateo Clemenç e Victòr, qu'anavan al restaurant.

Mangèron un polet, de pastas, de pan, una pera, un pèrsec, una poma, de prunas, de formatge e un glacet. Aprèp, son partits a l'ostal e son anats se colcar.

L'endeman de matin, un enfant anèt en cò d'un amic, un autre anèt a la piscina, un autre anèt a la plaja. Son tornats a l'ostal per manjar lo miègjorn.

Fin finala son estats malauts de tròp manjar.

Lucia e la classa de cicle 3.

Poesia n°6: Los mots (extrach del recuèlh Lo maucor de l'unicorn).

Los mots son de sòus traucats.

Per jogar als osselets

Ne vòle cafir ma pauma.

E ne faire gisclar son cant perdut,

Ambe d'ulhauç de lusor nòva.

An delembrat çò que disián,

Son tornats vèrges dins l'espandi.

Lo sòu traucat es vengut nòu.

Ne vole faire de solelhs

E de lunas emai d'estelas

Qu'entre eles s'entrelusiràn.

Entre dos sangluts de guitarra

S'estira un sègle de dolor.

Max Roqueta

Trabalh per la dimenjada.

CM : Revisar los cants e poesias.
Totes :
acabar d'aprene "La libertat".
Aprene la frasa clau 5 (revisar las autras).
Legir tres còps la regla 5 : "Un jorn, una patata poirida se passejava amb un pòrc afangossit al pus mai que manjava de patatas."
Acabar de legir e tornar lo plumalhon per los que l'an.

Cant per la setmana blava : Ai rescontrat ma mia

Ai rescontrat ma mia diluns
Que se n'anava vendre de fum.
Luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia dimars
Que se n'anava vendre de lard.
Mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia dimècres
Que se n'anava vendre de lèbre.
Mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia dijòus
Que se n'anava vendre de buòu
Jòus, buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia divendres
Que se n'anava vendre de cendre
vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia dissabte.
Que se n'anava vendre de pasta
sabte, pasta, vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia dimenge
Que se n'anava vendre de penche
menge penche, sabte pasta, vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia un jorn
Que se n'anava vendre de flors
jorn flors, menge penche, sabte pasta, vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia un mes
Que se n'anava vendre de peis
mes peis, jorn flors, menge penche, sabte pasta, vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Ai rescontrat ma mia un an
Que se n'anava vendre de pan
an pan, mes pes, jorn flors, menge penche, sabte pasta, vendres cendre, jòus buòu, mècres lèbre, mars lard, luns fum, tòu!
Entòrna-te ma mia, entòrna-te que plòu. (2 còps)

Frasa clau n°5 : Un jorn, una patata poirida se passejava amb un pòrc afangossit al pus mai que manjava de patatas.

Natura dels mots :
Un : article indefinit masculin singular
jorn : nom comun masculin singular
una : article indefinit femenin singular
patata : nom comun femenin singular
poirida : adjectiu femenin singular
se passejava : vèrb se passejar al imperfach 1er grop tresena persona del singular.
amb : preposicion
un : article indefinit masculin singular
pòrc : nom comun masculin singular
afangossit : adjectiu masculin singular
al : article contractat.
pus : advèrbi
mai : advèrbi
que : pronom relatiu.
manjava : vèrb manjar 1er grop al imperfach tresena persona del singular
de : article indefinit femenin plural
patatas : nom comun femenin plural.

Fonccion dels grops :
Un jorn, una patata poirida : grop subjècte.
se passejava amb un pòrc afangossit al pus mai que manjava de patatas : grop verbal.

Los sufixes :

et(a), òl(a), on(a), òt(a) èl(a) : diminutiu. Gafet, gosset, saquet, aigueta, cabreta, fonteta, estanhòl, pairòl, anhelon, peirona, enfantona, candelon, pichòta, pegòt, manòta, ratòt, canèl, popèl, tropèl, canèla, rosèla,...
Adís : dona de derivats amb los vèrbs del 1er grop. Es lo resultat o lo produch de l'accion exprimida pel vèrb correspondent. Ex : cridadís, lauradís, ...
Aire : dona de noms d'agents amb los vèrbs dels tres grops : jogaire, pescaire, legeire, vendeire, correire... amb los noms dona de nom de mestièrs : patanaire, pomaire, violonaire, aluquetaire,...
Ador, edor, idor (femenin en doira) servís a desiganr l'endreit o l'instrument de l'accion : manjador, manjadoira, bolidor, engolidor, mocador...
Alh(a) (amb un vèrb dona de noms d'instruments), ilh(a) (amb un nom a un sens diminutiu) : batalh, faucilh, sonalha, tenalha, ...
Alha, ilha : amb noms e vèrbs donan de sens collectiu o pejoratiu. Batalha, batejalhas, ferralha, polalha, escobilhas, ...
um : a partir de substentius, adjectius o vèrbs per donar de sens collectius : amarum, femnum, folhum, ratum,...
Ança (vèrbs en ar), ença : designa l'accion exprimida pel vèrb : esperança, fisança, semblança, ...
Ariá : a partir de substentius, vèrbs e adjectius, designant d'establiments, de mestièrs o de fonccions : cavalariá, ostalariá, pastissariá, ...
Às, assa : amb de substentius es un augmentatiu o pejoratiu : fangàs, ostalàs, femnassa, vinassa...
Astre, astra : sufix de sens pejoratiu : filhastre, filhastra mairastra mentastre, pairastre, sorrastra,...
En ena : sufix dels nombres ordinals en latin e occitan : cinquena, dotzena, quinzena...
enat : dona de collectius : centenat, vintenat...
et, eda : aquels sufixes s'ajustan als noms de plantas e d'arbres per designar una plantacion, un bòsc ont aquels vegetals abondan : boisset, catanet, fraissinet, olmet, sauseda, oliveda, castanheda,...
Airet, aret, aireda, areda : nogaret, pomareda nogareda, prunaret,...

Tèxt causit n°5 : La patata e lo pòrc.

Un jorn, una patata poirida se passejava amb un pòrc afangossit al pus mai que manjava de patatas. Mas lo pòrc anava pas manjar son amic ! Pasmens, la patata manjava de pòrc doncas se semblavan.
De mai, la patata èra poirida e lo pòrc fangós.

Alara partiguèron. Per manjar trobèron l'un una patata tota bela e l'autre un pòrc, tout polit alara se geitèron dessús. Mas lo pplit pòrc èra lo cosin del pòrc fangós e la patat bèla èra la cosina de la patata poirida. Alara continuèrons lo camin, encontrèron l'un mamà patata e l'autre mamà pòrc, lor passèron lo bonjorn e tornèron partir. Arribèt que trapèron un pòrc e una patata.
Non lo manjas pas es ma sòrre, diguèt la patata.
E tu tanpauc... Mas ai talent !
Ieu tanben !

Fin finala degun se faguèt pas manjar e moriguèron de talent.

Tim e la classa de cicle 3.

Cant poesia n°5 : La libertat.

Tu que siás arderosa e nusa
Tu qu'as sus leis ancas tei ponhs
Tu qu'as una votz de cleron
Uei sòna sòna sòna a plens parmons
Ò bòna musa.

Siás la musa dei paurei gus
Ta cara es negra de fumada
Teis uelhs senton la fusilhada
Siás una flor de barricada
Siás la Venús.

Dei mòrts de fam siás la mestressa,
D'aquelei qu'an ges de camiá
Lei sensa pan, lei sensa liech
Lei gus que van sensa soliers
An tei careças.

Mai leis autrei ti fan rotar,
Lei gròs cacans 'mbé sei familhas
Leis enemics de la paurilha
Car ton nom tu, ò santa filha
Es Libertat.

Ò Libertat coma siás bela
Teis uelhs brilhan coma d'ulhauç
E croses, liures de tot mau,
Tei braç fòrts coma de destraus
Sus tei mamèlas.

Mai puèi, perfés diés de mòts raucs
Tu pus doça que leis estelas
E nos treboles ò ma bela
Quand baisam clinant lei parpèlas
Tei pès descauç.

Tu que siás poderosa e ruda
Tu que luses dins lei raions
Tu qu'as una vòtz de cleron
Uei sòna sòna a plens parmons
L'ora es venguda

J. Clozel.

Poesia n°4 : Domine labia mea aperies.

Domine labia mea aperies.

Et os meum annuntiabit laudem tuam.

Deus in adjutorium meum intende,

Domine ad adjuvandum me festina.

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto.

Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.



L’epòca romana (-121 + 476) marca l'intrada dins l'istòria. Aquel periòde istoric se sona l'"Antiquitat".

Los Romans an portat ambe eles lor lenga que demorèt lenga internacionala fins a la fin de l’Edat Mejana. Será la basa de las lengas dichas « latinas » tal coma lo Portugués, lo castelhan, l’italian, lo catalan, lo friolan, … e bèl primièr l’occitan.

Lo cant religiós çai-sus es de Gregorian cantat amb de paraulas en latin.

Los Romans an tuat los cristans a la debuta d’aquela religion mas, lèu, lo cristianisme vendrá la religion oficiala del empèri.

Frasa clau 4 : Lo cap dels chivalièrs negres diguèt: « - òm pòt devenir amics? »

4- Lo cap dels chivalièrs negres diguèt:
« - òm pòt devenir amics? »


Natura dels mots :

Lo: article definit, masculin singular.
Cap: nom comun, masculin singular.
Dels: article contactat (de los), masculin plural.
Chivalièrs: nom comun, masculin plural.
Diguèt: vèrb dire (3en grop), preterit, 3èna persona del singular.
Òm: pronom personal subjècte, 3ena persona del singular.
Pòt: vèrb poder (3en grop), present, 3ena persona del singular.
Devenir: vèrb del 3en grop a l'infinitiu.
Amics: nom comun, masculin plural.


Fonccion dels grops :

Lo cap dels chivalièrs negres : grop subjècte.
Diguèt: « - òm pòt devenir amics? » : grop verbal.



Lo preterit :

èsser : foguèri, foguères, foguèt, foguèrem,foguèretz, foguèron

aver : aguèri, aguères, aguèt, aguèrem, aguèretz, aguèron

donar (1er grop) : donèri, donères, donèt, donèrem, donèretz, donèron

legir (2en grop) : legiguèri, legiguères, legiguèt, legiguèrem, legiguèretz, legiguèron

aprene ( 3en grop) : aprenguèri, aprenguères, aprenguèt, aprenguèrem, aprenguèretz, aprenguèron

Tèxt causit n°4 : Los chivalièrs.

Los chivalièrs.

De chivalièrs negres e de chivalièrs roges se carpinhavan per un tresaur.

Un ser, los chivalièrs de cada còla s'aprestavan per la granda guèrra.

E quand la guèrra anava començar, lo cap dels chivalièrs negres diguèt :

-« òm pòt devenir amics ? »

E l'autre cap respondiguèt :

- « d'accòrdi vòli plan devenir ton amic. »

E se partejan lo tresaur.

Marius e la classa de cicle 3.