Cant 11 : Sant Guilhèm. Tradicional cantat per Maria Roanet.

1/ Lo que va a Sant Guilhem trapa l'aiga
Lo que va a Sant Guilhem trapa l'aiga fre-e-ja.

2/ L'aiga a gost de romarin e de trufa
L'aiga a gost de romarin e de trufa ne-e-gra.

3/ Qual cabuça dins lo gorg vei tres filhas
Qual cabuça dins lo gorg vei tres filhas nu-u-das.

4/ Una fiala lo corrent, la segonda
Una fiala lo corrent, la segonda brò-ò-da.

5/ Bròda de flors dins lo fons ambé d'érbas
Bròda de flors dins lo fons ambé d'érbas vi-i-va.

6/ La tresièma en un canton, la pus jove
La tresièma en un canton, la pus jove plo-o-ra.

7/ Lo cap sus sos blancs genolhs de lagremas
Lo cap sus sos blancs genolhs de lagremas d'a-ai-re.

8/ Montan dins l'aiga del gorg en bofigas
Montan dins l'aiga del gorg en bofigas can-an-das.

9/ Lo que va a Sant Guilhem trapa l'aiga
Lo que va a Sant Guilhem trapa l'aiga fre-e-ja.

Tèxt causit 11: Marius. Marius CM1.

Marius es pas un minus

Axel ven tant doç que la mèl

Remi fa un sacrifici

Isabèl sembla a un aucèl

Ulici sens artifici

Segur que sortirà pas pus

Cant 10 : lo boièr.

Quand lo boièr ven de laurar {x2}
Planta son agulhada
I e a u o
Planta son agulhada

Troba sa femna al pè del fòc {x2}
Trista desconsolada
I e a u o
Trista desconsolada

Si n'es malauta diga-z-òc {x2}
Te farai un potatge
I e a u o
Te farai un potatge

Amb una fuìlha de caulet {x2}
Una lauseta magra
I e a u o
Una lauseta magra

Quand seràs morta t'enterrarem {x2}
Al prigond de la cava
I e a u o
Al prigond de la cava

Metrem los pès al abaissenc {x2}
Lo cap jos la canèla
I e a u o
Lo cap jos la canèla

Los pelegrins que passaran {x2}
Prendran d'aiga senhada
I e a u o
Prendran d'aiga senhada

Diran un Pater, un Ave {x2}
Per la paura Bernarda
I e a u o
Per la paura Bernarda

Que Díus la prenga al paradis {x2}
O al cèl de las cabras
I e a u o
O al cèl de las cabras

Tèxt causit 10: Quicòm. Lenç CM1.

Un còp èra, aguèri un present. Me demandavi çò qu'èra. Òm èra dimenge 17 de genièr Èra sièis oras trenta del matin e i aviá sonque mon paire e ieu de levats. Puèi mon fraire se levèt e ma maire. Dejunèrem puèi joguèrem a de jòcs de societat. Puèi mangèrem a mièg jorn. Aprèp dubriguèri mon present e èra... un ordenador.

Frasa clau 10 : Dejunèrem puèi joguèrem a de jòcs de societat.

Frasa clau 10 : « Dejunèrem puèi joguèrem a de jòcs de societat. »



Natura dels mots :

Dejunèrem : Vèrbe « dejunar » 1er grop, 1ere persona del plural al PRETERIT.

Puèi : Advèrbi

Joguèrem : Vèrbe  «  jogar » 1er grop, 1ere persona del plural al PRETERIT.

A: Preposicion

de : Article indefinit

jòcs : Nom comun, masculin, al plural.

de : Article indefinit

societat : Nom comun, femenin, singular

Fonccion dels mots :

Dejunèrem : Vèrb e proposicion principala.
Puèi joguèrem a de jòcs de societat : proposicion subordenada.

Puèi joguèrem : Proposicion subordenada
A de jòcs  : Complement d'objècte indirècte de la proposicion subordenada
de societat : Complement d'objècte segond de la proposicion subordenada

Gramatica : los tipes de frasas :

Frasas afirmativas : ___________________________________________________

Frasas negativas : _____________________________________________________

Frasas interrogativas : _________________________________________________

Frasas exclamativas : __________________________________________________

Tèxt causit 9 : A la piscina. Bastian CM2.

Per mon anniversari decidiguèri de menar mos amics a la piscina Olimpica de Montpelhièr. I aviá Ananca, Lièss, Deren, Salome, Lenç, Jonatan, Lucia e ieu.

Per i anar prenguèrem l'autocarri e lo "Tramway". Marchèrem un pauc per i arribar. Un còp dintrats crompèri de tilhets per cadun. Lèu lèu se desvestiguèrem e carguèrem los malhòts de banh. Los dròlles cabussèron sul pic dins l'aiga per jogar al balon. Las dròllas, elas, comencèron per bronzar al solelh. Al cap d'un moment venguèron jogar amb nosautres dins la piscina. A quatre oras vespralhèrem dins l'èrba. A sièis oras se dochèrem e se tornèrem vestir.Tornèrem prene los "Tramway" e autocarri per dintrar en cò ieu.
A l'ostal joguèrem a de jòcs de societat en esperar los parents. A vint oras demoravan sonque Jonatan, Lucia e Ananca que demorèron per dormir.

L'endeman de matin avèm dejunat. Joguèrem puèi al monopoli dins ma cambra. Un còp lo jòc acabat, demandèri a ma mamà se podiam anar al cinemà. Vegèrem "Banlèga 13". Durèt una ora e mièja. Coma èra mièg jorn avèm manjat al "Mac Donald".
En seguida anèrem al Boling, ganhèri. Aprèp anèrem a l'aquarium de Montpellièr en Tramway. I vegèrem de làmias, de peisses enòrmes, de pofres, ... Dins de tunèls las làmias passavan a l'entorn de nos. Ma maire nos tornèt en veitura. Pendent lo viatge Ananca e Lucia jogavan a la DS e Jonatan e ieu a la PSP.
Nos banhèrem dins ma piscina temps que los parents de Lucia, Ananca e Jonatan los venguèsson quèrre.

Fin finala tot lo mond partiguèt en cò del e acabèri la serada en familha.

Bastian e la classa de cicle 3

Cant 9 : Lo ferm voler. Sextina d'Arnaut Daniel.

Lo ferm voler qu'el cor m'intra
no'm pot ges becs escoissendre ni ongla
de lauzengier qui pert per mal dir s'arma;
e pus no l'aus batr'ab ram ni verja,
sivals a frau, lai on non aurai oncle,
jauzirai joi, en vergier o dins cambra.

Quan mi sove de la cambra
on a mon dan sai que nulhs om non intra
-ans me son tug plus que fraire ni oncle-
non ai membre no'm fremisca, neis l'ongla,
aissi cum fai l'enfas devant la verja:
tal paor ai no'l sia prop de l'arma.

Del cor li fos, non de l'arma,
e cossentis m'a celat dins sa cambra,
que plus mi nafra'l cor que colp de verja
qu'ar lo sieus sers lai ont ilh es non intra:
de lieis serai aisi cum carn e ongla
e non creirai castic d'amic ni d'oncle.

Anc la seror de mon oncle
non amei plus ni tan, per aquest'arma,
qu'aitan vezis cum es lo detz de l'ongla,
s'a lieis plagues, volgr'esser de sa cambra:
de me pot far l'amors qu'ins el cor m'intra
miels a son vol c'om fortz de frevol verja.

Pus floric la seca verja
ni de n'Adam foron nebot e oncle
tan fin'amors cum selha qu'el cor m'intra
non cug fos anc en cors no neis en arma:
on qu'eu estei, fors en plan o dins cambra,
mos cors no's part de lieis tan cum ten l'ongla.

Aissi s'empren e s'enongla
mos cors en lieis cum l'escors'en la verja,
qu'ilh m'es de joi tors e palais e cambra;
e non am tan paren, fraire ni oncle,
qu'en Paradis n'aura doble joi m'arma,
si ja nulhs hom per ben amar lai intra.

Arnaut tramet son chantar d'ongl'e d'oncle
a Grant Desiei, qui de sa verj'a l'arma,
son cledisat qu'apres dins cambra intra.

Frasa clau 9 : Los dròlles cabussèron sul pic dins l'aiga per jogar al balon.

Natura dels mots :

Los : article definit masculin plural
dròlles : nom comun masculin plural
cabussèron : vèrb cabussar 1er grop preterit, tresena persona del plural.
sul pic : sul còp : advèrbi
dins : preposicion
l': article definit femenin singular
aiga : nom comun femenin singular
per : preposicion
jogar : vèrb a l'infinitiu, primièr grop
al : article contractat
balon. : nom comun masculin singular.

Gramatica : foncion dels grops de mots.

Los dròlles : grop subjècte.
cabussèron sul pic dins l'aiga per jogar al balon. Grop verbal.

Cabussèron : vèrb
sul pic : complement circonstancial de temps.
dins l'aiga : complement circonstancial de luòc.
per jogar al balon : complement circonstancial de causa

Complement circonstancial

Lo complement circonstancia es un mot (o grop de mots) que «complèta» l'accion exprimida pel vèrb del ponch de vista de las circonstancias (lo liòc, lo temps, la mesura, la matièra, etc).

Lo complement circonstancial es la majèr part del temps introdusit per una preposicion. Se cal mesfisar d'o confondre pas amb lo complement d'objècte indirècte (d'unes gramarians sonan aqueles complements lo complements adverbials o complements adverbials non essencials).
Los complements circonstancials son divisats en :
- temps : vendrà deman.
- manièra : vendrà en tren;
- luòc : vendrà dins aquel ostal;
- cause : faguèron per gelosiá.
- mejan : viatja en avion;
- comparason : viu coma un ors.

Mas plan d'autras nuanças son possiblas : but, consequéncia, concession, condicion, matèria, quantitat, balhant de nuanças de prètz, pès, distància,...

Lo complement circonstancial pòt èsser :

- un nom : vendrà en tren;
- un pronom : Es per ela qu'es vengut;
- un infinitiu : trabalhan per s'enriquir;
- un advèrbi : vendrà deman;
- un gerondiu : avança en recuolant;
- una proposicion : partirà quand arribaretz.

Tèxt causit 8 : Los arands - arandàsses, manjacrestians, becuts (gascon), dracs - e los umans, Deren, CM1.

Un còp èra, tres ògres : Olifi, Oguif e Ogro ; Ogròs èra gròs, Oguif èra fòrt e Olifi èra bèla.

Un jorn, partiguèron caçar e tuèron tres cèrvis. Lo ser los mangèron e dormiguèron.

L'endeman partiguèron caçar, quand dintrèron, Olifi èra nafrada a la camba. Los umans li avián tirat una sageta dessús de tant qu'èran malcontents de se far raubar los cèrvis de lors bosques.
Dins la nuèch, Ogrò e Olifi desapareguèron. Oguif sentiguèt que s'èran fach enlevar pels umans. Partiguèt doncas los cercar en dire :
«- A l'ataca dels umans !»

Aguèt lèu fach de los trapar, s'èra pas enganat. Los desliurèt e se salvèron plan luènh dels bòsques dels umans.

E s'acabèt que Oguif e Olifi aguèron tres enfants, Lili, Ogi e Ogifò que jamai coneguèron pas los umans.

Deren e la classa de cicle 3.

Frasa clau 8 : L'endeman partiguèron caçar, quand dintrèron, Olifi èra nafrada a la camba.

Lo conte meravilhós...

Cant poesia 8 : Bèth Chivalier.

Bèth chivalier, qui partitz tà la guèrra,
T’ont vatz encuèra,
Tant luenh d’ací ?

Non vedetz pas que la nueit ei pregonda,
E que lo monde
N’ei que chepic ? (bis)


Vos qui credetz que las amors deishadas
De las pensadas
Se’n van shens mau,

Aliàs! Ailàs! Los cercadors de glòria,
La vòsta istòria,
S’envòla atau (bis)


Bèth chivalier, qui partitz tà la guèrra,
T’ont vatz encuèra,
Tant luenh de nos ?
Que’m vau plorar, jo qui’m deishavi díser,
Que mon arríser
Era tant doç. (bis)

Alfred de Musset.